نوروزنامه خوانی و تکم در تالش

ماه پایانی سال در تالش « نَوروزَما navruza-ma» خوانده می شود .نوروزنامه خوانی از جمله آیین های این ماه است. این آیین دگرگونی ، تحول و رسیدن به احسن الحال را نوید می دهد .

در اجرای این آیین باستانی، نوروزنامه خوانان محلی با گشت و گذار در محله ها ، با خواندن اشعاری در وصف بهار و جشن نوروز ، فرا رسیدن نوروز باستانی را به مردم خبر می دهند و آنها را برای میزبانی بهار آماده می سازند.  نوروزی خوانان به در هر خانه ای که می روند پس از خواندن نوروزنامه ، با هدایایی از قبیل شیرینی ، پول ، برنج و تخم مرغ از سوی صاحب خانه پذیرایی می شوند.

 نوروز خوانان تالش در قالب گروه و دسته های دو یا سه نفره به درخانه ها می روند و با سردادن نوای بهار آمد ، خوش آمد ،  مژده رسیدن بهار و بیداری دوباره طبیعت را سر می دهند.   اینها چاوشان بهاری هستند که تالشان با آغوشی باز از آنها استقبال می کنند . این رسم به خصوص در روستاهای تالش از اعتبار و رواج بیشتری برخوردار است.

نوروز در میان قوم تالش از جایگاه ویژه ای برخوردار است و تالشان به نوروز باستانی به دیده نوخواهی و تحول می نگرند چرا که معتقدند با نوروز دیدگاه جدیدی به زندگی گشوده می شود. طبیعت تالش نیز همراه با نوروز نورستگی را تجربه کرده و طراوت و شادابی و سرزندگی دوباره ای به خود می گیرد.

پیوند آداب و رسوم و طبیعت در تالش دیرپاست. وقتی که دخترکان تالشی دامن دامن بنفشه های وحشی و خوش عطر کوهستان را می چینند و در طاقچه های خانه خود در لیوانی به نمایش می گذارند ، آنوقت سر و کله نوروز خوانان تالشی پیدا می شود تا فرارسیدن نوروز باستانی را با نغمه ای دیگر سر دهند و حال و هوای بهاری را به شبهای مه زده و سرد و نمناک آخر زمستان تالش ببخشد.

نگاه دختران دم بخت از تالار خانه به نوروزخوانان نگاهی است که نغمه سالی پر از امید و آرزو را دارد و نغمه نوروز خوانان شاید نغمه آشنای جوان دم بختی است که در هیبت نوروزخوان و آواز نوروزخوانی بهار را مژده می دهد و زندگی نو و طبیعتی نورسته و یا بر آوردن آرزویی در دل را نوید می دهد. آوازهای نوروزخوانی در تالش از یک غنای قابل توجه برخوردار است که متاثر از فرهنگ و آداب و رسوم غنی تالشان است.موسیقی شور انگیز که شنونده را به عمق هستی و آفرینش و خودآگاهی رهنمون می سازد ، ریشه در بینش و آگاهی والای تالشان دارد. موسیقی و آوازی که ضمیر انسان را به عکس العمل وا می دارد و به کرنش خالق یکتا می خواند.

تکم  یا همان چلنگیله باستانی :

 یکی دیگر از آیین های پیشواز از ایام نوروز در تالش که بیشتر در نقاط شمالی آن جریان دارد ، رسم تکم گردانی است.

تکم،واژه ای ترکی ست یعنی بز من و کلمه تکم در زبان ترکی به بز نر بالغ گفته می شود و حرف « م » ضمیر متصل آخر آن است که در مجموع به معنی«بز نر من» می باشد. این واژه جایگزین واژه اصیل و کهن ( چالنگیله čălǝngile ) شده است.

 آیین تکم گردانی در تالش به عنوان نمادی از فرارسیدن فصل بهار است.

در تالش تکم گردانی به عنوان یکی از این جشن های و نمایش های اصیل نوروز با قدمت دیرینه رایج است.  تکم عروسکی چوبی به شکل بز است که تکم گردان آن را به دست می گیرد و همراه با آن به خواندن اشعار نوروزی ، دعا و آرزوی داشتن سال جدید و پربار می کند. تکم چی اشعار مخصوص تکم را با آهنگی خاص و به زبان تالشی ، ترکی و محلی می خواند و اشعار تکم در چند آهنگ که خاص مراسم تکم گردانی است ، خوانده می شود.
تکم که روی یک صفحه چهار گوش یا گرد که در سوراخی  در وسط آن وجود دارد ، قرار می گیرد و چوب پایه آن از سوراخ وسط صفحه می گذرد و روی آن را با پارچه هایی به رنگ قرمز می پوشانند. تکم به خودی خود ممکن است فاقد ارزش باشد اما افرادی که به آنها تکم خوان و یا تکم گردان می گویند با خواندن اشعار مناسب با عید و زندگی روزمره مردم به آن هویت خاصی می دهند. تکم چی چوب را به دست می گیرد و تکم را روی صفحه چوبی به حرکت در می آورد و مناسب با حرکات آن اشعاری را به آواز می خواند.  سر و صدای زنگوله ها و حرکت تکم به صفحه چوبی نوعی ریتم و آهنگ برای آواز تکم چی به وجود می آورد.

بدین ترتیب نوروز خوانی در تالش و فرهنگ تالشان تنها مژده جشنی چند روزه و صوری نیست بلکه پیامی است که هر ساله با مضامین خاص خود تعالی شخصیتی و اجتماعی را خواستار شده و نورستگی طبیعت را با نوخواهی انسان پیوند می زند تا در سایه توجه به عمق هستی و آفرینش و مرام و منش نیک تحولی اساسی در منش شخصی و زندگی اجتماعی ایجاد شود و رذائل و زشتی ها وانهاده شده و تعالی به سوی نیکی هاو روشنی رقم بخورد.

نوروززنامه تالشی :