عریضه بزرگان تالشدولاب

علی عبدلی /  

در زمینه تاریخ تالش، موضوع هایی که کمتر به آن توجه شده و موردبهره برداری چندانی قرار نگرفته است، اسناد موجود در آرشیو ها و نشریات دوره قاجار است . اکنون مشخص شده که منابع یادشده به اندازه ای غنی است که می تواند دست مایه تألیفات دست اول متعددی باشد و در اختیار پژوهشگران تاریخ قرار گیرد.

سازمان اسنادملی، مرکز اسناد وزارت امورخارجه ، مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی و آرشیو دانشگاه تهران، مراکزی هستند که هزاران برگ سند ارزشمند مربوط به تالش و دوره نشریات عهدقاجار در آنها نگهداری می شود. بهرگیری از آن اسناد نیز چندان دشوار نیست . تنها لازمه اش داشتن دانش تآلیف اسنادی و وقت کافی ست.

زمانی که نگارنده در امر پیشبرد امور تحقیقاتی خود وقت و تحرک لازم را داشت، اسناد مراکز یادشده ساماندهی نشده بودند و یافتن سند مورد نیاز در آنها دشواری های زیادی داشت. از این رو در تالیفات خود نتوانسته است از آن اسناد بهره لازم را ببرد و آنچه را هم که در این زمینه دیده یا تهیه کرده است، گزارش ها، عریضه ها و خبرهایی در پیوند با تالش است که در برخی از نشریات دوره مشرطیت چاپ شده اند. از جمله آنها نامه ای از علما، خوانین، کدخدایان و دیگر معارف تالشدولا علیه عمیدالسلطان حاکم وقت این ولایت است که دربردارنده نکاتی قابل توجه، به ویژه برای بازماندگان ناشناخته و شناخته شده اشخاصی ست که در نامه ذیل از آنها یادشده است.

مکتوب شهری

خدت مدیر محترم جریده فریده خیرالکلام دامت برکاته . چون در جریده گیلان مقاله ای جعلی به نام طالشدولابی های ستمدیده مبنی بر رضایت از عمید السلطان طبع شده ، لزوم پیدا نمود که حقیقت امر را به عرض برسانیم ]تا [ در جریده فریده درج فرمایید تا در اینجا هم مظلویت طوالش و اقدامات ساحرانه و دستورالعمل عمیدالسلطان را به درجه ثبوت برسانیم .

اسامی علما و خوانین و کدخدایان طالشدولاب را به موجب ذیل عرض می کنیم . در صورتیکه این اشخاص معروف در تبریز و تهران و گیلان باشند، از آنها به اسم و رسم در آن ورقه جعلی حاضر نبوده و اسامی آنها نوشته نشده و ممهور و امضاء ننموده و علم و اطلاع نداشته اند . چرا باید یک کیسه مهر حکاکی با یک دسته مسوده از اینجا توسط اسماعیل خان نام امشه چندروز قبل به شفارود و طالش بفرستد که مجیر الایاله نایب الحکومه او با دو سه نفر آشوب طلب جیره خورخودش  که اعمال همگی آفتابی است، بخواهند اولیای امور اشتباه نموده و دروغی به این بزرگی قالب زده  مجددا خون مخلوق مظلوم طوالش را به شیشه بریزاند.

هرگاه یکی از این اسامی ذیل که عرض شده است، خلاف باشدپس معلوم می شود عرایضمان کلا خلاف بوده است و به انواع سیاسات هم مبتلا شویم . اسامی علا و خوانین و کدخدایان حالیه تالشدولاب این است :

اسامی علمای این محل :

جناب حاجی حامد افندی، جناب حاجی غیاث الدین افندی، جناب میرزا چراغعلی، جناب حافظ افندی.

اسامی خوانین طالشدولاب :

اسعدالممالک، بصیرالممالک، عبدالحسین خان، محدتقی خان، عزت الله خان سرهنگ، محمدحسین خان، اقبال خان، اسدالله خان، عزیز آقا، قلی خان، ولی خان، میرزا حاتم خان، معصوم آقا، خسروخان، امیر حسین خان، محمد حسن خان

اسامی کلانتران و کدخدایان :

عبادالله بیگ کلانتر پره سر، کیشی بیگ رئیس پره سر، حبیب الله بیگ تحویلدار، کدخدا بابا بیگ پره سری، کدخدا مهدی بیگ، کدخدا سوقات بیگ، کدخدا میرزا رضا، کربلایی یحیی بیگ، کدخدا امیر بیگ رینه، کدخدا … بیگ رینه، کدخدا جهانبخش، کدخدا میرزا محممدعلی بیگ، کدخدا حیدربیگ پره سری، کدخدا وئرَن بیگ، کدخدا امیرقلی بیگ، عزیز بیگ نایب، کدخدا میرزا قلی، کدخدا سیف الله، کدخدا مشهدی چراجیه، کدخدا فرج الله، کدخدا اسماعیل، کدخدا مرتضی بیگ ، کدخدا قاسم بیگ چراج، یاری بیگ بوداغ، کدخدا وئردی بیگ بوداغ، کدخدا محمدولی دنیاچالی، کدخدا عزیز گیل دولابی، میرزا فرهاد ارده، کدخدا عباس ارده، کدخدا شاهماربیگ ارده، حاجی جان احد خاشه بری، حاجی بیگ ویردی ارده، کدخدا اسدالله روشندهی، کدخدا مرتضی خالیاری، کدخدا براگله سندهی، آقاسید زکی شرابندی، آقا سید احمد خاشَبَری، کدخدا نصرت سیابلاشی، میرزا آقاعلی بیگ گیل چالانی، مشهدی شعبان بیگ گیل چالانی، مشهدی کوچک دارسرایی .

مشخصات منبع محفوظ