پایگاه تالش شناسی پنجره ای به روی فرهنگ و تمدن تالش
نوشته : دکتر بلیندا هاکنی – دکتر بریان دیر
مترجم : وحید نوروزی
شبدر که نام لاتینی آن ” Trifolium Pratense “ می باشد ، گیاهی است از تیره پروانه واران که یکساله یا دو ساله است . برگهایش مرکب از سه برگچه است . گلهایش سفید یا قرمز و یا صورتی رنگند و برخی گونه ها نیز دارای گلهای ارغوانیندو به ندرت دارای گل زرد می باشند .گل آذینش خوشه یی کروی است . در حدود ۱۵۰ گونه از این گیاه شناخته شده که همه مصرف علوفه دارند و جزو گیاهان مرغوب مرتع می باشند : مهمترین انواع شبدر که بوسیله محققان و دانشمندان علوم ژنیتکی و گیاه شناسان قبل از سال ۲۰۰۷ کشف و نامگذاری کرده اند ، شامل اند :
۱. شبدر رطبه ۲٫ شبدر برسیم ۳٫ شبدر برسیم احمر ۴٫ شبدر فسفسه ۵٫ شبدر چمنی ۶٫ شبدر گل قرمز ۷٫ شبدر قوقی ۸٫شبدر ذوثلاث الوان ۹٫ شبدر ذوخسمه الوان ۱۰ . شبدر طریفلن شبدر تالشی ، این شبدر یکی دیگر از مهمترین شبدر های می باشد که کشف و معرفی آن حاصل سالها زحمت و کوشش دو محقق علوم ژنیتیکی دکتر بلیندا هاکنی ” Belinda Hackney “ ، دکتر بریان دیر ” Brian Dear “و به ویژه اریک هال ” Eric Hall “ رئیس موسسه تحقیقات کشاورزی استرالیا می باشد .
مقدمه ” Introduction “ :
شبدر تالشی که نام لاتینی آن ” Trifolium Tumens“ است ، یک گیاه دیرینه چند ساله می باشد ، که در مناطق مدیترانه شرقی ، مناطق کوهستانی قفقاز ، ناحیه تالش نشین لنکران ، و مناطقی از خاور میانه با یک دمای گرم یا محیط مدیترانه سرد بومی می باشد. شبدر تالشی اخیرا در کشور استرالیا معرفی شده است . پس از سالها سعی و تلاش از جانب اریک هال ” Eric Hall “رئیس موسسه کشاورزی استرالیا گونه های شبدر تالشی نیز در استرالیا ، در سال ۲۰۰۲ معرفی شد . این گونه ها بر گرفته از مواد جمع آوری شده در زمان اتحاد شوروی سابق در سال ۱۹۳۰ می باشد، که حتی به دپارتمان کشاورزی آمریکا پیش رفته است .
جمع آوری های بعدی نیز برای ثابت شدن این موضوع در جمهوری آذربایجان ، با این گونه ها که بوسیله اریک هال و آندرو هارست توسعه داده ، اجرا شده است .
سازش ” Adaptation “ :
شبدر تالشی در مناطقی با آب و هوای معتدل که بین ۳۰۰ و ۷۵۰ میلی متر mm بارش سالیانه دریافت می کند ، سازگار و مناسب است . قدرت تحمل شبدر تالشی در برابر خشکسالی خیلی بالا می باشد وحتی نیز تحمل سرما ی زیاد را دارد، برای مثال ، آن می تواند در یخبندانهای با دمای زیر ۹درجه سانتی گراد ، بدون هیچ آسیبی تحمل و باقی بماند. آن بروی خاک های زهکشی بهتر رشد می کند ، اما در خاکهای شور مناسب نمی باشد .
توصیف و تشریح ” Description “ :
توصیف و تشریح شبدر تالشی به این شرح می باشد :
– گیاهی ساقه دار چند ساله با یک تراکم ، رشد خوایبده شده روی زمین که معمولا ارتفاع (بلندی) آن بیش از ۴۰ سانتی متر نمی باشد – نقطه رویش شان زیر سطح خاک واقع شده اند ، بنابراین ، شبدر تالشی می تواند چراندن سنگین را تحمل کند .
– کاسبرگ هاشان بمیزان ۱٫۵ سانتی متر در عرض ، و ۲ سانتی متر در طول می باشد .
– گلهایش گرد و ارغوانی رنگ هستند .
– دانه اش بیضی شکل و خامه ای رنگ می باشد.
– شبدر تالشی یک ریشه عمودی اصلی سخت و عمیق دارد گوناگونی ها (ورده ها) ” Varieties “ :
Permatas ( ماده ای برای دانه دادن شبدر تالشی ) ، که در سال ۲۰۰۸ آزاد خواهد شد ، اولین ورده (تنوع) تجارتی شبدر تالشی در استرالیا موجود در دسترس خواهد بود.
Permatas به منظور دانه دادن ، تولید دانه و تولید ساقه انتخاب می شود . شبدر تالشی دانه های خیلی سخت (حدود ۹۳%) دارد.
تشکیل و مدیریت ” Establishment and Management ” :
تخمکاری (کشت و کار ) : شبدر تالشی می تواند به محل رشد و نمو تخم ریزی (تخمکاری ) کند . زمان مناسب تخم ریزی برای شبدر تالشی اواخر تابستان تا اوایل پاییز می باشد . تخم ریزی در این زمان بسیار مرغوب است . چون که آن زمان برای توسعه تخم ریزی پیش از زمستان اجازه می دهد . تخم ریزی بهاری نیز ممکن است موفق آمیز باشد ، اما در خطر هستند ، چون گیاهان کمترین ریشه خواهند داشت ، و بنابراین درمعرض مرگ و میر از طریق فشار رطوبت در اغاز تابستان خواهند شد.
شبدر تالشی بایستی در ۶- ۳ کیلوگرم آمیخته با علف های همچون ” cockfoots” ، “ ” tall fescue “ یا Phalaris” تخم ریزی کند . از علف های تشکیل شده مهاجم مانند ؛ ” ryegrass ” ، و ” bromes” جلوگیری شود ، زیرا آنها شبدر تالشی را از رشد و نمو باز می دارد. شبدر تالش در مقایسه با گیاهان چند ساله مانند ؛ یونچه و شبدر قفقازی خوب تشکیل می شود .
جدول ۱: آزمایشات انجام شده بروی دانه های شبدر تالشی در سال ۲۰۰۵ .
Plants/m
Permatas talish clover ۱۶۲
Endura Caucasian clover ۲۱
Aurora lucerne ۱۷۳
تلقیح ” Inoculum “ :
شبدر تالشی می تواند با گروه ” C ” یا گروه ” D “ تلقیح شود .
حاصلخیزی ” Fertiliser “ :
فسفر ” phosphorus (p) “ کافی برای تقویت و رشد گیاهان لازم می باشد . هنگام تخم ریزی شبدر تالشی ، حداقل ۱۰ کیلو گرم فسفر باید بکار رود . همچنین ممکن است گوگرد ” sulphur ” و مولیبدنوم ” molybdenum “ در برخی از مناطق استفاده شود .
حیوانات و بیماری ” Pets and disease ” :
شبدر تالشی در برابر حملات سوسک های طلایی ، کرم ها و حشره هایی که در آن مناطق رایج هستند ، پایدار می باشد. (شبدر تالشی) نسبت به حملات این حشرات ، به ویژه در مراحل دانه گذاری کاملا حساس است . برخی گیاهان می توانند به وسیله کپک در مناطقی با تابستان های بارانی اثر کند .
تولید و کیفیت گیاه ” Herbage production and quality “ :
الف ) تولید گیاه :
در هنگام تشکیل ، شبدر تالشی قادر به تولید کمیت های بالای گیاهی ، به شرح مقایسه زیر می باشد :
شبدر تالشی permatas – ۱ / ۳ ، شبدر قفقازی endure – ۲۵/۰ و یونجه Aurora – ۵/۶ . جالب ت.جه است که این آزمایش در بهار و تابستان ۲۰۰۷ میلادی انجام شده است .
این اندازه گیری ها از ۲ سال پیش گرفته شده است . توانایی شبدر تالشی برای تشکیل در مقایسه با شبدر قفقازی سبتا سریعتر می باشد .
اما همانطور که در جدول بالا نگاه می کنید ، رشد یونجه در مقایسه با شبدر تالشی کاملا واضح است
ب) کفیفیت گیاه :
شبدر تالشی قادر به تولید کیفیت گیاه می باشد . در تولید کیفیت ، هیچ فاکتور ضد تغذیه ای دیده نمی شود . قابلیت هضم آن ۹/۷۸ و دارای پروتئین خام ۳/۲۲ و انرژی متابولیسمی ۶/۱۱ می باشد .
نوروزنامه خوان ها
تنگ امروز هفتم اسفند ماه است . یعنی یک هفته از « نَوروزَ ما» ماه نوروز ، گذشته است . اما در خانه ها ، کوچه پس کوچه ها و روستاهای ما نشانی از حال و هوای نوروز نیست ، از شور و شوق جوانان و نوجوانان در « آگلَ جنگ » بازی تخم مرغ ، خبری نیست . انگار کسی میل نو کردن سیمای خانه و کاشانه خود در پیشباز از نوروز و سال نو را ندارد . شب ها پر از سکوت و انتظارند ، پر از دلتنگی . زیرا هنوز نغمه های دل انگیز نوروزنامه خوان ها در سرا و حیاطی پژواک نینداخته است . گویی کسی رمق فالگوش ایستادن و دستمال رنگین اندازی را ندارد . کوسه گردانی کلاَ ازیاد ها رفته است .
راستی بر ما چه می گذرد ؟ . بر آداب و آیین های نوروزی ما چه رفته است ؟ . مگر دریا بی رودخانه و رودخانه بی چشمه و جویبار می شود ؟ . مگر بهار بی آداب نوروز ماه ، بی چهارشنبه سوری و جشن نوروز می شود ؟ .
اگر طبیعت و جان زمین با بهار نو می شود ، رنگین و عطرگین می شود و زندگی از رخوت ، خستگی ، ملال تکرار و حشونت زمستان فراغت می یابد ، انسان بی آداب و آیین های بهاری ، نغمه و نوید و دلخوشی های انسانی خود، چگونه نو می شود . چگونه از دلتنگی ها و خستگی ها و ملال زندگی حتی برای زمانی کوتاه فراغت می یابد ؟ .
چه تکان دهنده بود برایم گلایه ی خشم آلود آن نوشت افزار فروش محله مان که می گفت : « آفا من هر سال نزدیک نوروز ۵۰۰ تا کارت تبریک نوروز می فروختم ولی حالا یکی هم نمی خرند . به نظرم یا خودمان را گم کرده ایم یااصالتمان را ….»
ما که خیلی می دانیم . ما که خیلی می فهمیم . ما که می دانیم بریدن از ریشه و کیان خویش یعنی چه . ما که می دانیم درد بی هویتی چیست . ما که خود را وارث یکی از شکوهمند ترین تمدن ها می دانیم . ما که ایرانی هستیم ایرانی … و به هنرو فرهنگ شگرف و کم نظیر خود می بالیم . جرا ازدرک اعتراض آن نوشت افزار فروش ناتوانیم . ما چگونه در نوروز ماه بدون گوش جان فرا دادن به نغمه های نوروزی سر بر بالین خواب می گذاریم .
